سوره رعدسوره رعد، سيزدهمين سوره قرآن است. با توجه به ذکر واژه «رعد» در آیه ۱۳اين سوره و تبيين پديده‌هاى آسمانى همچون رعد ، صاعقه ، ابرهای باران‌زا و…، اين سوره، «رعد» ناميده شد. ۱ - غرض سورهغرض اين سوره بيان حقیقت قرآنى است كه بر رسول خدا (ص) نازل شده، و اين كه اين قرآن معجزه و آيت رسالت است. اين سوره همانند ساير سوره‌هاى مكى چون در آغاز دعوت پیامبر (ص) و به هنگام درگيرى شديد با مشرکان نازل شده است، بيش تر پيرامون مسائل عقيدتى به ويژه دعوت به توحید و مبارزه با شرک و اثبات معاد سخن مى‌گويد. و پس از اشاره به حقانيت و عظمت قرآن، به بيان آیات توحيد و اسرار آفرينش كه نشانه‌هاى ذات پاك خدا هستند مى‌پردازد. ۲ - مفاد سورهگاهى از برافراشتن آسمان‌هاى بى‌ستون، سخن مى‌گويد و زمانى از تسخير خورشید و ماه به فرمان خدا. گاه از گسترش زمین و آفرينش كوه‌ها و نهرها و درختان و ميوه‌ها، و زمانى از پرده‌هاى آرام بخش شب كه روز را مى‌پوشاند. گاه دست مردم را مى‌گيرد و به ميان باغ‌هاى انگور و نخلستان و لابلاى زراعت‌ها مى‌برد، و شگفتي‌هاى آن‌ها را بر مى‌شمرد. سپس به بحث معاد و زندگى نوين انسان و دادگاه عدل پروردگار مى‌پردازد. و اين مجموعه معرفى مبدء و معاد را، با بيان مسئوليت‌هاى مردم و وظائفشان و اين كه هر گونه تغيير و دگرگونى در سرنوشت آن‌ها، بايد از ناحيه خود آنان شروع شود، تكميل مى‌كند. در ادامه دگر بار به مساله توحيد باز مى‌گردد، زماني از تسبیح رعد و وحشت آدميان از برق و صاعقه، بحث مى‌كند، و زمانى از سجده آسمانيان و زمينى‌ها در برابر عظمت پروردگار. سپس براى اين كه چشم و گوش‌ها را بگشايد و انديشه‌ها را بيدار كند، و بى‌خاصيت بودن بت‌هاى ساخته و پرداخته دست بشر را روشن سازد، آن‌ها را به انديشه و تفكر دعوت مى‌كند و براى شناخت حق و باطل ، مثال مى‌زند، مثال هايى زنده و محسوس، و قابل درك براى همه. ۳ - ثمره ایمانو از آنجا كه ثمره نهايى ایمان به توحيد و معاد، همان برنامه‌هاى سازنده عملى است به دنبال اين بحث‌ها، مردم را به وفای به عهد ، صله رحم ، صبر و استقامت، انفاق در پنهان و آشكار و ترك انتقام‌جويى دعوت مى‌كند و دگر بار به آن‌ها نشان مى‌دهد كه زندگى دنیا ناپايدار است، و آرامش و اطمينان جز در سايه ايمان به خدا حاصل نمى‌شود. و سرانجام دست مردم را مى‌گيرد و به اعماق تاریخ مى‌كشاند و سرگذشت دردناك اقوام ياغى و سركش گذشته و آن هايى كه حق را پوشاندند يا مردم را از حق بازداشتند بطور مشخص نشان مى‌دهد، و با تهديد كردن كفار با تعبيراتى تكان دهنده سوره را پايان مى‌بخشد. بدين سان، سوره رعد، از عقايد و ايمان، شروع مى‌شود و به اعمال و برنامه‌هاى انسان‌سازى پايان مى‌يابد. ۴ - ويژگي‌هاى سوره۱. اين سوره ۴۳ آيه به عدد کوفى، ۴۴ آيه به عدد حجازى، ۴۵ آيه به عدد بصرى، ۴۷ آيه به عدد شامى، ۸۵۵ يا ۸۶۵ کلمه و ۳۵۰۶ يا ۳۵۴۱ حرف دارد. ۲. در ترتيب نزول، نود و ششمين و در مصحف شريف سيزدهمين سوره است و پيش ازسوره الرحمن و پس از سوره محمد (ص) فرو فرستاده شد. ۳. پس از سوره انفال ، دومين سوره از سوره‌هاى مثانى، کمتر از نيم جزء قرآن و هفتمين سوره‌اى است که با حروف مقطعه آغاز شده و آيه ۲۸آن داراى سجده مستحب است. ۴. برخى آن را مکّى و برخى ديگر مدنی دانسته‌اند. شماره ترتيب نزول اين سوره نيز مؤيد مدنى بودن آن است؛ ولى ويژگى‌ها و سياق آیات آن نشان مى‌دهد، مکى است. ۵. يک يا دو آيه منسوخ دارد. ۵ - مطالب سوره۱. خداشناسي معجزه و آيت رسالت بودن قرآن؛ ۲. معاد و رستاخيز؛ ۳. شگفتي‌هاى جهان خلقت و پديده‌هاى آسمانى همچون رعد ، صاعقه و…؛ ۴. تاریخ عبرت‌انگيز اقوام و ملل نافرمان؛ ۵. مسائل اخلاقى همچون سفارش به صبر و استقامت. [۴]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۴.
[۹]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۲۰۰.
[۱۱]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۷.
۶ - احکام سوره رعداز آن در باب صلات سخن گفته‌اند. سجده کردن هنگام تلاوت پانزدهمین آیه سوره رعد مستحب است. از امام صادق علیه السّلام روایت شده است: «هرکس سوره رعد را بسیار تلاوت کند، خداوند او را گرفتار صاعقه نمى‌کند، هرچند ناصبى(دشمن اهل بیت علیهم السّلام) باشد و اگر مومن (شیعه) باشد، بى حساب وارد بهشت مى‌گردد و شفاعت او در حق خانواده و برادرانش پذیرفته خواهد شد». [۱۴]
کشف الغطاء، ج۳، ص۴۷۱.
۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره رعد». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۱۱۸. |